Đổi mới sáng tạo không chỉ là một khái niệm mà còn là một động lực mạnh mẽ giúp các quốc gia vượt qua những thách thức kinh tế. Đặc biệt, Việt Nam cần xây dựng một hệ sinh thái thuận lợi để khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới trong mọi lĩnh vực, như Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ đã nhấn mạnh.
Tại sự kiện kỷ niệm Ngày Sáng tạo và Đổi mới toàn cầu 2025 diễn ra vào ngày 21/4 tại Hà Nội, Bộ trưởng đã nhấn mạnh rằng đây là cơ hội để tôn vinh những ý tưởng sáng tạo từ mọi tầng lớp trong xã hội, không chỉ riêng các nhà khoa học hay doanh nhân công nghệ.
“Sáng tạo có thể đến từ bất kỳ ai, từ người nông dân cải tiến công cụ sản xuất cho đến học sinh phát minh ra sản phẩm học tập mới,” ông nói, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khuyến khích tinh thần “dám nghĩ, dám làm” trong cộng đồng, từ đó kết nối đổi mới với phát triển bền vững.
Bộ trưởng cũng đã giải thích rõ ràng về hai khái niệm “đổi mới” và “sáng tạo”. Ông cho rằng sáng tạo là khả năng phát triển những ý tưởng mới, độc đáo và có tính tưởng tượng cao, có thể xuất hiện trong bất kỳ lĩnh vực nào, từ nghệ thuật đến khoa học. “Sáng tạo không cần phải có phòng thí nghiệm, mà có thể chỉ cần một ý tưởng trong đầu hoặc trên giấy,” ông nhấn mạnh.
Ngược lại, đổi mới là quá trình biến những ý tưởng đó thành sản phẩm hoặc giải pháp thực tiễn. Điều này đòi hỏi sự thử nghiệm và triển khai để tạo ra tác động tích cực đến thị trường và xã hội.
“Chúng ta cần tôn vinh cả những người nghĩ ra ý tưởng và những người hiện thực hóa chúng,” ông nói, nhấn mạnh rằng khái niệm này không chỉ dành riêng cho một nhóm người mà cho toàn xã hội.
Để thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, Bộ trưởng cho rằng cần phải xây dựng một văn hóa đổi mới, thay vì chỉ tập trung vào việc đầu tư cho các phòng thí nghiệm. Ông đã đưa ra ví dụ về Phần Lan, nơi mà những cải tiến nhỏ từ hàng triệu người dân có giá trị hơn nhiều so với những phát minh từ một số ít nhà khoa học. “Nếu 100 triệu người Việt Nam có thể cải tiến nhỏ, giá trị sẽ không kém gì từ 10.000 nhà khoa học,” ông nói.
Ông nhấn mạnh rằng cần tạo ra một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, nơi mà doanh nghiệp có thể cải tiến sản phẩm phù hợp với nhu cầu thị trường, người dân có thể sáng tạo trong điều kiện thực tế của họ, và nhà nước hỗ trợ môi trường và thể chế để đổi mới sáng tạo không bị cản trở.
Bộ trưởng cũng đã dẫn chứng các nghiên cứu quốc tế cho thấy đổi mới sáng tạo là chìa khóa giúp các nước đang phát triển thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình. Đổi mới sáng tạo không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực mà còn tạo ra giá trị thực tiễn từ những gì sẵn có để phát triển nhanh chóng.
Đổi mới sáng tạo – ưu tiên hàng đầu của Việt Nam
Trước sự tham gia của hàng nghìn sinh viên và đại diện các cơ quan trong và ngoài nước, Bộ trưởng đã nhấn mạnh vai trò quan trọng của đổi mới sáng tạo đối với Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh ngân sách cho khoa học và công nghệ còn hạn chế. Đổi mới sáng tạo cần được coi là đòn bẩy để phát triển đất nước, bên cạnh khoa học công nghệ và chuyển đổi số.
Ông cho rằng đổi mới sáng tạo sẽ quyết định giá trị thực tiễn mà khoa học công nghệ mang lại, đồng thời tạo ra năng lực cạnh tranh cho quốc gia và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế. Để thực hiện điều này, cần có một cuộc chuyển đổi số toàn diện, vì môi trường số là nơi lý tưởng cho các ý tưởng được hiện thực hóa.
“Chúng ta có thể chưa làm chủ công nghệ lõi, nhưng việc ứng dụng sáng tạo công nghệ vào giải quyết các vấn đề của Việt Nam là hoàn toàn khả thi,” ông nói. “Giai đoạn này, chúng ta cần ưu tiên đổi mới sáng tạo để phát triển nhanh chóng đất nước.”
Tại sự kiện, đại diện Liên Hợp Quốc tại Việt Nam đã đánh giá cao Nghị quyết 57, nhấn mạnh thông điệp mạnh mẽ về việc ưu tiên phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Bà cũng đã chỉ ra rằng Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong lĩnh vực kinh tế số, nhưng vẫn còn nhiều điều cần cải thiện, như tỷ lệ sử dụng Internet ở nông thôn và sự chênh lệch giới tính trong lĩnh vực STEM.
“Việt Nam cần đảm bảo rằng đổi mới sáng tạo là bao trùm và không mang tính chọn lọc,” bà nhấn mạnh.
Đại diện Liên Hợp Quốc cũng cam kết sẽ đồng hành cùng Việt Nam trong việc triển khai các dự án tích hợp công nghệ AI vào dịch vụ công, đầu tư vào giáo dục và đào tạo kỹ năng số, đặc biệt là cho phụ nữ và các nhóm thiệt thòi khác.
“Cần tạo ra một môi trường khuyến khích những ý tưởng mới, nơi sự sáng tạo được trân trọng và tư duy đổi mới trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày. Khi đó, tinh thần đổi mới sẽ lan tỏa trong mọi lĩnh vực, thúc đẩy sự tiến bộ và làm giàu cho cộng đồng,” bà khuyến nghị.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết Bộ Khoa học và Công nghệ đang xây dựng đề án Quốc gia khởi nghiệp, nhằm hình thành tinh thần đổi mới sáng tạo trong toàn dân. Ông mong muốn ngày 21/4 không chỉ là Ngày Sáng tạo và Đổi mới toàn cầu mà còn là Ngày Văn hóa đổi mới sáng tạo của Việt Nam, nhằm khơi dậy tinh thần đổi mới trong kỷ nguyên số, mở rộng đổi mới sáng tạo ra ngoài phòng thí nghiệm đến doanh nghiệp, trường học và cộng đồng.
Lưu Quý