Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển mạnh mẽ thông qua khoa học và công nghệ. Để hiện thực hóa điều này, ngành khoa học và công nghệ cần có những bước chuyển mình mạnh mẽ, như Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đã nhấn mạnh.
Vào ngày 14/7, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ cho nửa cuối năm 2025. Đây là hội nghị đầu tiên sau khi hai bộ được hợp nhất, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc quản lý và phát triển khoa học công nghệ tại Việt Nam.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đã chỉ ra rằng, mặc dù thời gian ngắn nhưng khối lượng công việc rất lớn. Ông nhấn mạnh rằng sứ mệnh của Bộ là đưa Việt Nam vào giai đoạn phát triển mới, nơi mà khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ là những yếu tố then chốt. Để đạt được điều này, cần có những chuyển dịch quan trọng trong các lĩnh vực khác nhau.
Những Chuyển Dịch Cần Thiết
Sau khi hợp nhất, Bộ Khoa học và Công nghệ đã xác định năm trụ cột chính bao gồm khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, sở hữu trí tuệ và tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng. Bộ trưởng đã phân tích rằng, để đóng góp vào tăng trưởng quốc gia, ngành khoa học công nghệ cần đạt được ít nhất 5% tăng trưởng, trong đó khoa học công nghệ đóng góp 1%, chuyển đổi số từ 1% đến 1,5% và đổi mới sáng tạo chiếm 3%.
Về chuyển đổi số, Bộ trưởng nhấn mạnh rằng việc kết hợp giữa thế giới thực và thế giới số là điều không thể tách rời. Ông khuyến nghị các đơn vị cần thay đổi mô hình hoạt động thay vì chỉ đơn thuần mua phần mềm. Việc thay đổi quy trình vận hành là yếu tố quyết định để chuyển đổi số thành công, tránh tình trạng chỉ làm khổ người dùng phần mềm.
Ông cũng nhấn mạnh rằng lĩnh vực bưu chính cần chuyển mình thành hạ tầng logistics, đảm bảo dòng chảy vật chất và dữ liệu được thực hiện một cách nhanh chóng và an toàn. Viễn thông cũng cần được nâng cấp thành hạ tầng số, với mục tiêu phủ sóng 5G trên toàn quốc, đảm bảo tốc độ di động tối thiểu 100 Mbps và Internet cáp quang đạt 200 Mbps.
Đối với khoa học công nghệ, Bộ trưởng yêu cầu phải tập trung vào việc nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng cuộc sống của người dân. Ông đưa ra ví dụ rằng, mỗi đồng đầu tư của nhà nước cho nghiên cứu cần tạo ra ít nhất 10 đồng doanh thu cho doanh nghiệp. Đồng thời, các cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu cũng cần được cải thiện.
Đổi mới sáng tạo là một yêu cầu không thể thiếu trong mọi lĩnh vực. Bộ trưởng nhấn mạnh rằng, đây là trụ cột quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua việc ứng dụng khoa học công nghệ vào thực tiễn.
Về sở hữu trí tuệ, Bộ trưởng cho rằng việc bảo vệ quyền lợi là cần thiết, nhưng cũng cần phải thương mại hóa các kết quả nghiên cứu. Ông nhấn mạnh rằng, một quốc gia phát triển cần có ít nhất 80% tài sản là tài sản trí tuệ, và việc bảo vệ tài sản trí tuệ là rất quan trọng.
Đối với tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng, Bộ trưởng yêu cầu cần phải nâng cao số lượng tiêu chuẩn cần thiết cho sự phát triển của đất nước, hiện tại con số này chỉ đạt dưới 5%. Ông kêu gọi các lãnh đạo cần phải nỗ lực để nâng con số này lên 70% trong thời gian tới.
Trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử, Bộ trưởng nhấn mạnh rằng Việt Nam cần làm chủ công nghệ hạt nhân, đặc biệt là điện hạt nhân thế hệ mới với các lò hạt nhân quy mô nhỏ.
Luật Mới Để Thúc Đẩy Khoa Học Công Nghệ
Hơn ba tháng sau khi hợp nhất, Bộ Khoa học và Công nghệ đã trình Quốc hội thông qua năm luật quan trọng, tạo hành lang pháp lý cho sự phát triển của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trong số đó có Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Luật Công nghiệp công nghệ số, và Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi).
Đến cuối năm 2025, Bộ dự kiến sẽ hoàn thành và thông qua bốn luật mới, bao gồm Luật Chuyển đổi số và ba luật sửa đổi. Bộ trưởng nhấn mạnh rằng, Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã tạo ra sự thông thoáng cho hoạt động nghiên cứu, trong khi Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi sẽ giúp biến các kết quả nghiên cứu thành tài sản trí tuệ có thể giao dịch.
Luật Công nghệ cao sẽ thay đổi cách thức ưu đãi cho nhà đầu tư dựa trên mức độ chuyển giao công nghệ và nội địa hóa. Bộ trưởng cũng nhấn mạnh rằng, ưu đãi phải đi kèm với điều kiện chuyển giao công nghệ, nhằm ngăn chặn việc chỉ thuê nhân công lắp ráp mà không có sự chuyển giao công nghệ thực sự.
Về Luật Chuyển đổi số, Bộ trưởng cho rằng đây là một bước đi cần thiết để hình thành một khung kiến trúc số hoàn chỉnh cho Việt Nam, với các cơ chế giám sát và quản trị rủi ro trong quá trình chuyển đổi.
Bộ trưởng cũng kêu gọi các đơn vị trong Bộ cần có nỗ lực lớn và quyết tâm cao để hoàn thành các luật này trong thời gian ngắn nhất.
Thu Hút Nhân Tài Để Phát Triển
Tại hội nghị, Bộ trưởng đã dành thời gian để lắng nghe và giải đáp các thắc mắc từ doanh nghiệp và các đơn vị liên quan. Ông nhấn mạnh rằng, để thu hút nhân tài, cần phải có những dự án lớn, đủ sức hấp dẫn để lôi kéo nhân tài từ khắp nơi trên thế giới.
Ông cũng cho biết rằng, Việt Nam đã có nền tảng để thực hiện các dự án lớn, với 20% ngân sách khoa học công nghệ dành cho việc xây dựng phòng thí nghiệm và 30% từ kết quả nghiên cứu được thương mại hóa sẽ được chia cho người làm nghiên cứu.
Bộ trưởng cũng cho biết sẽ làm việc với Bộ Giáo dục và Đào tạo để tạo điều kiện cho sinh viên thực tập tại doanh nghiệp, giúp họ có thể tham gia vào thị trường lao động ngay sau khi tốt nghiệp.
Cuối cùng, Bộ trưởng nhấn mạnh rằng, thời điểm hiện tại là lúc cần hành động mạnh mẽ, hướng tới mục tiêu cuối cùng là tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Lưu Quý