Trong suốt giai đoạn kháng chiến và giải phóng dân tộc, nhiều nhà khoa học Việt Nam đã vượt qua khó khăn, thiếu thốn để thực hiện những nghiên cứu quan trọng, góp phần vào chiến thắng và sự thống nhất đất nước. Họ không chỉ là những người nghiên cứu mà còn là những chiến sĩ trên mặt trận khoa học, mang lại những giá trị thiết thực cho sức khỏe và đời sống nhân dân.
Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và ngày Quốc khánh, một triển lãm lớn về thành tựu khoa học công nghệ đã được tổ chức tại Trung tâm Triển lãm Quốc gia, Hà Nội. Tại đây, hàng trăm nhà khoa học đã được giới thiệu, trong đó có nhiều gương mặt tiêu biểu đã có những đóng góp to lớn cho đất nước. Dưới đây là một số nhà khoa học nổi bật trong số đó.
Giáo sư Hồ Đắc Di (1900-1984)
Giáo sư Hồ Đắc Di là một trong những bác sĩ đầu tiên của Việt Nam được thực dân Pháp cho phép thực hiện phẫu thuật trước Cách mạng Tháng Tám. Ông đã có những công trình nghiên cứu quan trọng về sinh học và bệnh học, góp phần xây dựng nền y học hiện đại tại Việt Nam. Những nghiên cứu của ông không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến nhiều thế hệ cán bộ y tế, được ghi nhận qua Giải thưởng Hồ Chí Minh vào năm 1996.
Giáo sư Hồ Đắc Di (bìa phải) tiếp đón Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ trưởng Bộ Giáo dục Nguyễn Văn Huyên tới thăm Trường Đại học Y. Ảnh tư liệu
Giáo sư Trần Đại Nghĩa (1913-1997)
Giáo sư Trần Đại Nghĩa nổi tiếng với những công trình chế tạo vũ khí như đạn Bazoka và súng SKZ. Ông đã có những đóng góp quan trọng trong việc phát triển vũ khí cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, giúp quân đội Việt Minh nâng cao sức chiến đấu. Những sáng chế của ông đã được ghi nhận qua Giải thưởng Hồ Chí Minh vào năm 1996, khẳng định sự sáng tạo và nỗ lực của ông trong lĩnh vực quân sự.
Giáo sư Trần Đại Nghĩa (đeo kính) và Đại tướng Võ Nguyên Giáp (bìa phải) tại Triển lãm vũ khí của ngành quân giới, năm 1950. Ảnh tư liệu
Giáo sư Nguyễn Khánh Toàn (1905-1993)
Giáo sư Nguyễn Khánh Toàn là một trong những nhà sử học hàng đầu của Việt Nam, với nhiều công trình nghiên cứu sâu sắc về lịch sử. Ông đã áp dụng phương pháp luận Mác – Lênin để phân tích và lý giải các sự kiện lịch sử, khẳng định vai trò của giai cấp công nhân trong cách mạng. Những công trình của ông đã được ghi nhận và truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh vào năm 1996.
Giáo sư Trần Văn Giàu (1911-2010)
Trong thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, Giáo sư Trần Văn Giàu đã có những công trình nghiên cứu lịch sử có giá trị lớn, góp phần phát triển ngành khoa học xã hội và nhân văn. Ông đã đào tạo nhiều nhà sử học nổi tiếng, và được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh vào năm 1996.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Giáo sư Trần Văn Giàu – đồng Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam tại Đại hội III (1995) ở Hà Nội. Ảnh: CAND
Giáo sư Đào Duy Anh (1904-1988)
Giáo sư Đào Duy Anh là một học giả tiên phong trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, với nhiều công trình nghiên cứu về lịch sử và văn hóa Việt Nam. Ông đã có những đóng góp quan trọng trong việc xây dựng nền tảng học thuật cho các lĩnh vực nghiên cứu, và được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh vào năm 2000.
Cụm công trình “Lịch sử và văn hóa Việt Nam” của ông đã mở ra nhiều phương pháp tiếp cận mới trong nghiên cứu.
Giáo sư Đinh Gia Khánh (1924-2003)
Giáo sư Đinh Gia Khánh là một trong những nhà khoa học hàng đầu trong lĩnh vực văn học và văn hóa dân gian Việt Nam. Ông đã có những nghiên cứu sâu sắc về văn học dân gian, góp phần mở rộng phạm vi so sánh trong khu vực Đông Nam Á. Công trình của ông đã được ghi nhận qua Giải thưởng Hồ Chí Minh vào năm 1996.
Giáo sư Đinh Gia Khánh. Ảnh: VNU
Giáo sư Nguyễn Văn Huyên (1908-1975)
Giáo sư Nguyễn Văn Huyên là một nhà khoa học và nhà giáo dục nổi tiếng, với nhiều công trình nghiên cứu về văn hóa Việt Nam. Ông đã có những đóng góp quan trọng trong việc phát triển phương pháp nghiên cứu hiện đại trong các ngành khoa học xã hội, và được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh vào năm 2000.
Giáo sư Nguyễn Văn Hiệu (1938-2022)
Trong lĩnh vực khoa học tự nhiên, Giáo sư Nguyễn Văn Hiệu đã có những nghiên cứu quan trọng về các hạt sơ cấp và siêu dẫn nhiệt độ cao. Công trình của ông đã được quốc tế công nhận và ghi nhận qua Giải thưởng Lenin, khẳng định vị thế của Việt Nam trong lĩnh vực vật lý lý thuyết.
Giáo sư Nguyễn Văn Hiệu. Ảnh: VAST
Giáo sư Lê Văn Thiêm (1918-1991)
Giáo sư Lê Văn Thiêm đã có những đóng góp quan trọng trong lĩnh vực vật lý-toán học, với nhiều nghiên cứu ứng dụng vào thiết kế và xây dựng công trình. Ông đã được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh vào năm 1996 cho những công trình nghiên cứu của mình.
Giáo sư Lê Văn Thiêm. Ảnh tư liệu
Giáo sư Hoàng Tụy (1927-2019)
Giáo sư Hoàng Tụy là người đã phát triển nhiều phương pháp giải toán độc đáo, có giá trị thực tiễn cao trong các lĩnh vực kinh tế và kỹ thuật. Ông đã được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh vào năm 1996 cho những đóng góp của mình trong lĩnh vực tối ưu hóa.
Giáo sư Hoàng Tụy. Ảnh: Lê Anh Dũng
Giáo sư Nguyễn Đình Tứ (1932-1996)
Giáo sư Nguyễn Đình Tứ là một nhà vật lý hạt nhân nổi tiếng với nhiều nghiên cứu về tương tác của các hạt cơ bản. Ông đã có những đóng góp quan trọng vào lĩnh vực vật lý hạt cơ bản và được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh vào năm 2000.
Giáo sư Nguyễn Xiển (1907-1997)
Giáo sư Nguyễn Xiển là người đã đặt nền móng cho ngành khí tượng thủy văn Việt Nam, với nhiều công trình nghiên cứu về khí hậu miền Bắc. Ông đã có những đóng góp quan trọng trong việc xây dựng hệ thống dự báo thời tiết và ứng dụng dữ liệu khí hậu vào phát triển kinh tế.
Bảo Anh tổng hợp